Làm gốm Handpan không chỉ đơn thuần là “đập bát”. Đó là một quá trình dài, tỉ mỉ với tỷ lệ thất bại cao, thường đòi hỏi người thợ phải dành hàng chục, thậm chí hàng trăm giờ. Quá trình này có thể được chia thành các giai đoạn cốt lõi sau:
Giai đoạn 1: Thiết kế & Lựa chọn vật liệu
Thiết kế khóa: Trước khi bắt đầu, người chế tác phải xác định khóa của handpan (ví dụ: Rê Kurd, Đô Ả Rập, v.v.). Điều này quyết định cao độ cơ bản của nốt ding trung tâm cũng như cách sắp xếp và mối quan hệ của các nốt xung quanh (Trường âm).
Lựa chọn thép: Các loại chảo cầm tay thông thường thường được làm từ hai loại thép:
Thép thấm nitơ: Đây là vật liệu được sử dụng phổ biến và được đánh giá cao nhất. Nó cực kỳ cứng và chống ăn mòn, tạo ra âm thanh tươi sáng, bền bỉ và giàu âm bội. Các thương hiệu tiêu biểu bao gồm PANArt (nhà sáng tạo ra Hang).
Thép không gỉ: Dễ gia công hơn, thường tạo ra âm thanh ấm hơn, nhẹ nhàng hơn với tốc độ phân rã nhanh hơn một chút. Nhiều thương hiệu hàng đầu cũng sử dụng thép không gỉ.
Cắt: Tấm thép lớn được chọn sẽ được cắt bằng plasma hoặc laser thành một phôi tròn.
Giai đoạn 2: Định hình
Ép thủy lực: Phôi tròn phẳng được đặt trên khuôn và được ép thành hình dạng "đĩa bay" mang tính biểu tượng bằng máy ép thủy lực lớn, tạo thành đường viền ban đầu của vỏ trên (Ding) và vỏ dưới (Gu).
Đấm tay: Đây là phương pháp truyền thống và nghệ thuật nhất (cũng được PANArt sử dụng). Người thợ hoàn toàn dựa vào kinh nghiệm và cảm nhận, dùng búa đập từng chút một để tạo thành hình vòm hoàn chỉnh. Phương pháp này mang lại cho mỗi handpan nét độc đáo riêng.
Giai đoạn 3: Bố trí trường âm thanh và điều chỉnh ban đầu
Đánh dấu trường âm thanh: Trên vòm của vỏ đàn phía trên, vị trí và hình dạng của Ding trung tâm và 7-8 trường âm thanh xung quanh được đánh dấu chính xác theo cách lên dây đã thiết kế.
Đập búa: Sử dụng búa có nhiều hình dạng khác nhau và một đầu sắt, khu vực được đánh dấu sẽ được đập lõm bằng búa, tạo thành dải cao độ ban đầu. Độ sâu, hình dạng và độ cong của mỗi vết lõm sẽ ảnh hưởng đến cao độ và âm sắc cuối cùng.
Giai đoạn 4: Tinh chỉnh – Bước cốt lõi và khó khăn nhất
Đây là công đoạn khó khăn nhất trong quy trình sản xuất, đòi hỏi kỹ năng và đôi tai tinh tường của người thợ, tốn nhiều thời gian nhất và có tỷ lệ hỏng hóc cao nhất. Việc điều chỉnh không được thực hiện bằng cách siết chặt ốc vít; thay vào đó, người ta dùng búa để thay đổi ứng suất bên trong kim loại, từ đó thay đổi cao độ của nó.
Chuẩn hóa: Sau khi tạo hình ban đầu, vỏ thép chịu ứng suất bên trong đáng kể do đập, khiến nó cứng và giòn. Nhà sản xuất nung nóng vỏ thép đến nhiệt độ nhất định (khoảng 800-900°C) rồi từ từ làm nguội để giảm ứng suất và làm mềm thép, chuẩn bị cho quá trình tinh chỉnh tiếp theo.
Điều chỉnh búa:
Người chế tạo cố định vỏ đàn vào một giá đỡ chuyên dụng, thu âm thanh của từng nốt nhạc bằng micrô theo dõi và phân tích tần số cơ bản và chuỗi âm bội của nó bằng phần mềm phân tích phổ.
Họ sử dụng những chiếc búa nhỏ được chế tạo đặc biệt để gõ cực nhẹ vào những vị trí cụ thể trên thanh ghi.
Đánh vào giữa thanh ghi (vương miện) thường làm giảm cao độ.
Các cú đánh vào rìa của thanh ghi (vai) thường làm tăng cao độ.
Quá trình này đòi hỏi hàng ngàn chu kỳ tinh chỉnh lặp đi lặp lại. Mục tiêu không chỉ là đảm bảo âm sắc cơ bản của mỗi quãng âm chính xác, mà còn đảm bảo âm bội của nó trong trẻo, phong phú và cộng hưởng hài hòa trên khắp các quãng âm. Một nghệ nhân giỏi không chỉ tinh chỉnh từng nốt nhạc mà còn tinh chỉnh cả âm trường và độ cộng hưởng của toàn bộ nhạc cụ.
Giai đoạn 5: Lắp ráp & Xử lý cuối cùng
Dán keo: Vỏ trên và vỏ dưới được dán lại với nhau, thường sử dụng keo epoxy cường độ cao. Độ kín và độ bền của mối dán rất quan trọng, ảnh hưởng đến độ cộng hưởng và độ bền.
Thấm nitơ (nếu sử dụng thép thấm nitơ): Chảo thép đã lắp ráp được đặt trong một lò nung đặc biệt và khí nitơ được đưa vào ở nhiệt độ cao. Các nguyên tử nitơ thấm vào bề mặt thép, tạo thành một lớp nitride cực kỳ cứng và chống mài mòn. Quá trình này cuối cùng sẽ khóa chặt cao độ, hầu như không thay đổi sau mỗi lần đánh bóng. Đây là lý do tại sao chảo thép thấm nitơ rất ổn định và bền.
Hoàn thiện: Bề mặt được làm sạch, đánh bóng hoặc xử lý để mang lại vẻ ngoài cuối cùng.
Kiểm soát chất lượng cuối cùng: Người làm đàn thực hiện kiểm tra cuối cùng, kỹ lưỡng về cao độ, âm sắc, hình thức và cảm giác của nhạc cụ để đảm bảo nhạc cụ đáp ứng các tiêu chuẩn của nhà máy.
Quy trình sản xuất chảo tay Raysen:
https://youtu.be/H7Fd4OWj-cY?si=rWPfis2RbCEMpZDq
